Polska Insurekcja - cz. II: Popioły wojny

W poprzedni odcinku wykazałem, że polska kultura romantyczna powinna być naszą dumą i jednym z fundamentów naszego nacjonalizmu - wszak w XIX w. szczytem hipsterstwa było zadawanie się z Polakami. Podziwiano nas, że walczyliśmy z obcą tyranią i nie poddawaliśmy się pomimo wszelkich przeciwności. Czy jednak podziwiano nas słusznie? Czy powstania nie były krwawą głupotą? Czy nie można było się dogadać z carem i kontynuować eksperyment w postaci Królestwa Polskiego? Po co nam była ta walka "za naszą i waszą wolność"? Od 1945 r. stale podsuwa nam się wersję historii mówiącą, że nasza tradycja insurekcyjna była krwawą głupotą. Komuchy z kręgów Kutza i Srajdy wymyśliły nawet określenie "kozietulszczyzna" i epatowały nas kretyńskimi hasłami w stylu "Uwaga na Kozietulskich za kierownicą!" (A tymczasem słowo to powinno określać raczej niesamowity kunszt wojskowy połączony z odwagą i opanowaniem...). Przedtem jednak polski główny nurt afirmował tradycję powstańczą - jedynie część endecji patrzyła na nią z obrzydzeniem widząc w romantycznych zrywach dzieło Żydów i masonów. Jak było naprawdę? Czy powstania miały sens? Przyjrzyjmy się im (Inspirację stanowiła dla mnie znakomita, rewizjonistyczna "Sprawa polska" Władysława Studnickiego - książka jeszcze z przed I wojny światowej):

Konfederacja Barska - wydaje się, że była to dziwaczna ruchawka anarchistyczno-szlachecko-religijna, z kiepskim dowództwem i niespójnymi celami. I do tego sprowokowała I rozbiór. A jednak dla pokolenia Juliana Ursyna Niemcewicza, Tadeusza Korsaka i Jakuba Jasińskiego była to inspirująca, święta wojna, która inspirowała ich później do wielkich czynów ery Sejmu Wielkiego oraz Insurekcji Kościuszkowskiej. To był krzyk rozpaczy, który był jednocześnie pobudką dla Polaków i Litwinów - impulsem do odrodzenia narodu. ("Nigdy z królami nie będziem w aliansach" - odzywał się tam specyficzny polski republikanizm) Miała też konfederacja militarne momenty chwały. Rosyjscy oficerowie oceniali walkę z konfederatami jako bardziej męczącą niż wojna turecka. Zabłysła tam też gwiazda Kazimierza Puławskiego.

Insurekcja Kościuszkowska - magazyn "Kronos" wskazał kiedyś, że przed nią naród stanowiła jedynie szlachta. Od niej Polakiem może zostać ten kto tego chce. Już to stanowiło krok milowy w naszych dziejach. Jest rzeczą zadziwiającą, że podczas tej wojny dysponowaliśmy znacznie mniejszymi siłami niż w 1792 r., ale wielokrotnie masakrowaliśmy Rosjan i Prusaków i gdyby nie fatalny zbieg okoliczności pod Maciejowicami (skutek tego, że król poskąpił map wojsku), udałoby nam się to znacznie dłużej. Mimo, że Kościuszko nie był genialny wodzem ani politykiem (późniejszy jego głupi stosunek do Napoleona) to jednak zasłużył w opinii narodu na wieczną chwałę, dlatego że pozwolił I RP zejść ze sceny w godny sposób. Z wielkim hukiem i wieszaniem zdrajców.

Kampanie Napoleońskie - cokolwiek by nie mówić o korsykańskim Bogu Wojny, większość wojen które toczył wybuchła z winy jego wrogów. Zramolałych monarchów zaniepokojonych ustrojem, który wprowadził - merytokracją, szalonego cara Aleksandra I oraz angielskiej plutokracji dążącej do zachowania równowagi sił na kontynencie. Nawet atak na Rosję był wydarzeniem prewencyjnym, który uratował ziemie polskie przed zniszczeniami, które mogłaby spowodować ofensywa znana jako "Wielikieje Dieło". Możemy mieć pretensje do Napoleona, że nie zawsze walczył w interesie Polaków (on sam uważał po tym, że zbyt mało postawił na nasz naród), ale był on jedynym wielkim przywódcą aż do panowania kajzera Wilhelma II i prezydenta Wilsona, który nam dał cokolwiek. A dał nam niemało - własne, nowoczesne państwo (które miało być powiększone po wojnie z Rosją) i silną armię, która zdobyła ogromne doświadczenia w całej Europie. Naprawdę warto było wysłać nawet do Hiszpanii, czy na Haiti nasze legiony (gdzie zresztą legioniści chętnie jeździli wojować - ze względów finansowych). To była tylko drobna przysługa dla Boga Wojny za jego dobrodziejstwa.

Powstanie Listopadowe - konserwatyści jednoznacznie je potępiają, bo wybuchło w proteście przeciwko planowanemu użyciu polskich wojsk do tłumienia rewolucji belgijskiej i zakończyło się likwidacją Królestwa Polskiego. Zapominają o kilku ważnych szczegółach: Królestwo Polskie zostało stworzone dlatego, że szalony car Aleksander I chciał mieć liberalny eksperyment w Imperium. Szybko się jednak przekonał, że liberalizm nie polega na tym, że liberalni poddani będą lizać buty carowi. Gdy do władzy doszedł barbarzyński imperator Mikołaj II stało się jasnym, że eksperyment nie może trwać dłużej. Polska nie mogła koegzystować wówczas z Rosją, od której dzieliła ją przepaść cywilizacyjna. Dla cara Królestwo Polskie było rozsadnikiem choroby. Trzeba je było zlikwidować. Pretekstem miała być rewolucja w Belgii - polskie wojsko zostałoby wysłane na Zachód a w tym czasie Królestwo Polskie obsadziłyby oddziały rosyjskie likwidując autonomię. Wojskowi spiskowcy, którzy wywołali powstanie zdawali sobie z tego sprawę. I zdecydowali się na czyn. Niestety, jak udowodnili to Studnicki i Jerzy Łojek, ugodowo nastawieni politycy i wojskowi pogrzebali szansę na wygraną. A one były - Rosja stała wówczas na skraju bankructwa po wojnie z Turcją a jej armię pustoszyła cholera.

Wiosna Ludów i inne zrywy rewolucyjne - prof. Bartyzel porównuje bohaterów takich jak gen. Bem, Adam Mickiewicz czy gen. Wysocki do Carlosa "Szakala" i Osamy bin Ladena. Nic bardziej głupiego nie można było napisać. Polscy insurekcjoniści i spiskowcy ery Wiosny Ludów nie byli bynajmniej naćpanymi zjebami opętanymi żądzą mordu i księżycową ideologią. To byli polityczni realiści. W ciągu 30 lat rewolucje dwukrotnie zmieniły ustrój we Francji, strąciły z tronu wielu włoskich królów, wywołały wojnę domową w imperium austriackim, zmusiły króla pruskiego do skłonienia się przed ludem, uczyniły realnym zjednoczenie Niemiec a także dały niepodległość Grecji i Belgii. Trzymanie się przez Polaków sprawy rewolucyjnej było po prostu stawianiem na siły polityczne mające duże szanse na zdobycie władzy i to siły pozytywnie nastawione do Polaków a wrogie takim reakcyjnym tyraniom jak pruska, austriacka i rosyjska. (Poza tym udział naszych żołnierzy w węgierskich zmaganiach narodowych zapewnił nam wieczną przyjaźń Węgrów. Już to jest samo w sobie osiągnięciem.)

Powstanie Styczniowe - z nim mam problem. Wywołano je w wyniku prowokacji Wielopolskiego i rosyjskich wojskowych służb specjalnych w nieodpowiednim momencie (gdyby wybuchło w czasie wojny krymskiej osiągnęłoby znacznie więcej), ale mimo wszystko jest godne podziwu. Marszałek Piłsudski twierdził, że ceni je najbardziej ze wszystkich polskich zrywów. Dlaczego? Bo grupa studentów i oficerów zdołała stworzyć z NICZEGO siłę zbrojną zdolną szachować przez ponad rok rosyjską armię. Do tego trzeba ogromnej siły duchowej i przymiotów charakteru. Dlatego w II RP weteranów Powstania Styczniowego traktowano jak półbogów.

Rewolucja 1905 roku - zryw znienawidzony przez endeków i konserwatystów za czerwone konotacje (ale również dlatego, że endecy i konserwatyści zachowywali się wówczas haniebnie). Jest to jednak, jak zauważył Marszałek Piłsudski, pierwszy moment od 40 lat, gdy na ulicach Warszawy na oczach tłumu zaczęli ginąć rosyjscy żołnierze i żandarmi. Prysł mit o tym, że są oni nadludźmi. Pękła bariera psychologiczna. Na carskich generałów i agentów Ochrany polowano jak na zwierzynę łowną. I robili to zwykli ludzie. (Tego zabrakło w Polsce za Jaruzela.) Rewolucja 1905 r. dała nam również Organizację Bojową PPS - zaczątek Związku Walki Czynnej, Związku Strzeleckiego i Legionów. Od niej sprawa polska znowu idzie do przodu. Tym razem zwycięskim, legionowym szlakiem.